Mü’min , dünya ve ukba saadetinin, nefsin  terbiye edilmesine bağlı olduğuna inandığı  gibi, helâk ve yok  olmasının da nefis ve hevâya esir olmaya bağlı olduğunun farkındadır. “Nefsini kötülüklerden arındıran kurtuluşa ermiştir. Onu kötülüklere gömen de ziyan etmiştir.”(Şems, 9-10) Bu nedenle istikamet, insan aklını ve gönlünü , ifsat akımlarına karşı koruyan fazilet ve erdemde de zirveye çıkaran selamet yoludur.

        İstikamet, fert ve toplum için , barış ve huzurun teminatı, hal ve gidişatlarının da iyi olmasını sağlayan en önemli amildir. İstikametin zayıflaması  hayrın azalması , şer ve kötülüklerin  kapısını açar.  Böylece  dinimiz  İslam, istikameti her inananın ayrılmaz vasfı görür.  Süfyan-i Sevri , Efendimiz (sav) ‘e  Ya Rasülüllah ! Bana islam’da öyle bir söz de ki , senden başka kimseye sorma ihtiyacı duymayayım deyince , Efendimiz (asv)  şöyle buyurdu : “İnandım de sonra dosdoğru ol de”(Müslim, İman,62), “ İstikamet üzere olun. (Bunun sevabını) siz sayamazsınız. Şunu bilin ki, en hayırlı ameliniz namazdır. (Zahiri ve batıni temizliği koruyarak) abdestli olmaya ancak mü'min riayet eder.”
(Muvatta, Taharet 36)

Ebû Hüreyre radıyallahu anh’den rivayet edildiğine göre Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurdu:>>
“(İşlerinizde) orta yolu tutunuz, dosdoğru olunuz. Biliniz ki, hiç biriniz ameli sâyesinde kurtuluşa eremez.” Dediler ki:
- Sen de mi kurtulamazsın, ey Allah’ın elçisi?
- “(Evet) ben de kurtulamam. Şu kadar var ki Allah rahmet ve keremi ile beni bağışlamış olursa, o başka!( Müslim, Münâfikîn 76, 78)  Alimler  istikameti, Allah’a itaat olarak açıklamışlardır.  Çok geniş kapsamlı olan istikamet  , bütün ahlak-ı  meziyetlerini içine alan, doğruluk  ve ahda vefadan ayrılmamayı ilzam eder. İstikamet  mümkün olamıyorsa . İstikametteen uzaklaşma ise  ifrat ve tefrit tehlikesini doğurmaktadır. İstikamet ,  sağa sola meyletmeden  dosdoğru yolda olmak demektir. Bu da Allah’ın emirlerine riayet,  yasaklarından kaçınmakla olur.

İşe gönülden başlanılmalı, şayet kalp tevhid, ma’rife, huşu, takva ,muhabbet, sabır ve tevekkülle aşina olursa ,   bütün organlar kalbin birer neferi    olduklarından,  sahili-i selamete kavuşma kolay  olur. Kalpten sonra istikamet üzerine olmasına  en çok dikkat   edilmesi gereken  dildir. Çünkü dil, kalbin tercümanıdır. Bu nedenle Efendimiz (sav) kalp ve dil  arasıdaki bağlantıyı bize şöyle beyan ediyor : “Kulun kalbi istikamet üzerine olmadığı sürece imanı istikamet bulmaz, dil istikamet bulmadığı sürece kalb istikamete kavuşmaz.”(Beyhaki , İman, 7) Kul sabahladığında bütün organlar dile şöyle seslenir. “Bizim hakkımızda Allah’tan sakın, biz sana bağlıyız , sen doğru olursan biz de doğru oluruz, sen eğri olursan bizde eğri oluruz.(müsned,11691)

 İstikamet üzerinde bulunma aynı zamanda , birden fazla ayetle emrolunan  Kur’ân’ın da sarih  emridir .” “ Öyle ise emrolunduğun gibi dosdoğru ol. Beraberindeki tövbe edenler de dosdoğru olsunlar. Hak ve adalet ölçülerini aşmayın. Şüphesiz O, yaptıklarınızı hakkıyla görür”(Hud,112) Şüphesiz, Rabbimiz Allah'tır deyip, sonra dosdoğru yolda yürüyenlerin üzerine melekler iner. Onlara: Korkmayın, üzülmeyin, size vadolunan cennetle sevinin! derler.” (Fussilet, 30)

           Hz. Ebübekir (ra)’ya istikamet nadir ? sorusuna , İstikamet Allah’a hiç bir şeyi ortak kılmamaktır cevabını vermiştir. Hz. Ömer ise istikameti “ Emir ve yasaklar hususunda istikamet göstermek olup sinsi tilki konumuna düşmemektir.” Şeklinde tanımlamıştır. İstikametin  farzları eda etmek olduğu şeklindeki , tariff Hz. Ali (kv) ‘ye aittir. İmam Hasan, Allah’ın emirleri üzerinde istikametten ayrılmayınız, O’na itaat ediniz  ve O’na isyan etmeyiniz. Hz. Osman (ra) istikamet üzerinde , amellerinizde iihlası arayınız, buyurmuştur.

           Özetle , istikamet  ihlas ve Allah  sevgisi  ekseninde  kulluk  ve itaatta  kusur etmemek  ve günahlardan uzak durabilmektir. İstikamet sahibi olmak ciddi bir kalbi  niyyet ve üşenmeden iyilik ehli olmakla elde edilir.  Selef alimlerinden birinin dediği şu sözü de asla unutmaylım. “ Günah işlemeyi kalbinden söküp atmayan , imanın lezzetini tadamaz.”